بانیقه‌بران.
له سالی ١٩٧٨ زۆربه‌ی گونده‌كانی سه‌ر سنوری توركیا تێكدران و دانیشتوان ڕاگوازران بۆ كۆمه‌لگا زۆره‌ملێكانی ده‌شتی هه‌ولێر و پارێزگاكانی تر. ده‌وری ٣٠٠ خێزانی گه‌لیی خواكوڕك له بانیقه‌برانی ناحیه‌ی شۆڕش داندران، كه‌چی هه‌ر نزیكه‌ی ١٥٠ خانوو ئاماده كرابون. ناحیه‌ی شۆڕش، ئێستا مه‌رزێكی نێوده‌وله‌تیی زۆر گه‌وره‌یه له به‌ینی دو زڕباوكی دز، ببورن زلهێزی زه‌رد و سه‌وز، كه ناوه ڕه‌سه‌نه‌كه‌ی ئه‌و مه‌رزه، دێگه‌له‌یه. من له ژیانی دوای ڕاپه‌ڕینی سالی ١٩٩١دا سه‌ردانی زۆر ولاتانم كردووه و له زۆر مه‌رز په‌ڕیتمه‌وه، به‌لام وه‌ك زۆربه‌ی كوردان ده‌زانن، هیچ مه‌رزێك له مه‌رزی دێگه‌له سه‌ختتر نییه بۆ لێی ده‌رباز بون. ئه‌وه‌یش به‌رهه‌م و عه‌قلی كوردایه‌تی و حیزبایه‌تیی.
بێینه‌وه سه‌ر باسه‌كه‌مان:
به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه كۆمه‌لگای بانیقه‌بران، خانووه هه‌یكه‌ل دروست كراوه‌كان هه‌ر نزیكه‌ی ١٥٠ خانو ده‌بون، هه‌ر خانوویه‌كیش ٢ ژوور و ١ مه‌تبه‌خ و ١ به‌ناو حه‌مام و ١ ئاوده‌ست و ١ بێلاوی ( هه‌یوان) بون. ناچار زیادتر له ٣٠٠ خێزانیان به‌سه‌ر ئه‌و ١٥٠ خانوواندا دابه‌ش كردن و هه‌ر خانووه‌كی حازر یان هه‌یكه‌ل ته‌واو بویی، ٢ یان ٣ خێزانیان تێدا دانان بۆ ئه‌وه‌ی هه‌تا خانووه‌كانیتر ته‌واو ده‌بن و هه‌ر خێزانه‌و خانووی خۆی پێده‌درێت، له‌سه‌ر شه‌قام نه‌مێننه‌وه.
ئه‌و خانووانه‌ی دروستیش كرابون، هیچیان ئاوو كاره‌بایان بۆ ڕانه‌كێشرابو. بۆ ڕۆناكایی،هه‌ر وه‌ك گونده‌كان، به فانۆس و قه‌ندیل و لۆكز ئیداره‌مان ده‌كرد. به‌لام ده‌ردی هه‌ره گرانمان، ئاو بو. ڕۆژانه ئاو له دێگه‌له‌ڕا به تانكه‌رێك بۆ ٣٠٠ خێزان ده‌هات. جار هه‌بوو تانكه‌ره‌كه ده‌شكا و به‌بێ ئاو ده‌ماینه‌وه، جاریش هه‌بو، شوفێره‌كه هیلاك ده‌بو، دو خه‌تره ئاوی ده‌هێنان و نه‌ده‌گه‌ڕایه‌وه. ئاوه‌كه ئه‌وه‌نده به قاتی و كیوری ده‌هات، ڕۆژانه كه تانكه‌ری ئاو ده‌گه‌یشت، شه‌ڕ دروست ده‌بو له‌سه‌ر سوڕه و نۆره بڕین. كه شه‌ڕ ده‌قه‌وما، ئه‌و ئاوه‌ی وه‌ریشیان گرتبو، به یه‌كتریاندا ده‌ڕشت و ژنه‌كان ته‌نه‌كه و به‌قره‌جه‌كانیان به یه‌كتردا ده‌داو ده‌ستیان له پرچی یه‌كتر گیر ده‌كرد و به هزار حه‌ول و وه‌لا هه‌تا به‌ڕه‌وان ده‌كه‌وتنه به‌ینیان و له یه‌كتریان دوور ده‌خستنه‌وه.
وه‌ك ده‌لێن، ژیان و ڕوبار له یه‌كتر ده‌چن و ڕاناوه‌ستن. خه‌لك ناچار بون به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت، درێژه به ژیان بده‌ن و به‌رگری له مانه‌وه‌یان بكه‌ن. چه‌ند كه‌سانێك هه‌ولیاندا، ده‌سته‌و ئه‌ژنۆ دانه‌نیشن و كارێك بكه‌ن كه ئه‌گه‌ر سودیشی نه‌بێت، هه‌ر ڕۆژانه پێوه‌ی بخافلێن و كات و سات به فیڕۆ نه‌ده‌ن. ئه‌و كه‌سانه ده‌ستیان هاوێشته دروست كردنی دوكانۆكی به‌قالی. مه‌لا سۆفیش یه‌كێك بو له‌وانه‌ی بیری دوكان دانانی به‌مێشكدا هاتبو. هه‌ستا له‌پشت جادده‌ی به‌ناو كۆمه‌لگادا ده‌ڕۆیشت، دوكانێكی دروست كرد. ئه‌و ئێختیداره‌ی نه‌بو كه دوكانه‌كه به بلۆك و چیمه‌نتۆ دروست بكات، له مه‌جبوری، هه‌ر وه‌ك گوندان، دیواره‌كانی به به‌رد و قوڕ دروست كردن و سه‌ریشی به دار و حه‌سیل دامه‌زراندو خۆله‌بانی كرد و كه‌م ئه‌شیایه‌كی به‌قالیی تێدا دانا و ڕۆژانه ده‌چو له‌به‌ری داده‌نیشت، هه‌رچییه‌كی به نسیبی ببا، پێی ڕازی بو.
شێرعه‌لی كه‌سێكی قۆشمه‌چی و ته‌علیق وه‌شێن و قسه خۆش بو. خه‌لكانی كۆمه‌لگا خۆشیان ده‌ویست و به‌و شێوه سه‌عبه‌ت و قسه خۆشی و ته‌نزه‌وه، جێی خۆی له‌ناو دلی زۆر كه‌سدا كردبویه‌وه. ڕۆژێك شێرعه‌لی ده‌چیته دوكانی مه‌لا سۆفی. مه‌لا سۆفیش چه‌ند كورسیه‌كی داری دروست كردبون و له خودای ده‌ویست كه‌سێك بچی له دوكان له‌گه‌لی دانیشی و سه‌بری پێوه بێت و به ته‌نیا و داماو نه‌بێت. دیواره‌كانی دوكانیش به‌رد و قوڕ بون و كون و كه‌له‌به‌ری زۆری تێدابون. ئه‌و كاتیش هێشتان زۆربه‌مان ڕانی و به‌رگوزی ده‌لنگ به‌رینمان ده‌پۆشین. به ده‌گمه‌ن نه‌بایه، كورته‌ك و شالوار له‌به‌ر نه‌ده‌كران، زۆربه‌ی هه‌ره زۆری، ڕانك و جۆغه‌لی ده‌ستوری گوندان بون له شێوه‌ی ده‌ستوری بادینانی. بۆیه‌ش خه‌لكانی هه‌ولێر و ده‌وروبه‌ری، ناویان لێنابوین، ده‌لنیگ فشه‌كان هاهاها.
مه‌لا سۆفی و شێرعه‌لی خه‌ریكی قسه كردن و گفتوگۆن، دوكان چۆله و مشته‌ری نینه. له‌ناكاو مه‌لا سۆفی هه‌ست ده‌كات شتێكی سارد له‌ناو پیستێری ده‌جولێ. ده‌ستی له‌بۆ ده‌بات، ده‌بینی ماره به ده‌لنگی ڕانیدا هه‌لخوشیته ناو لنگانی. ئه‌ویش به‌هه‌ردو ده‌ستان ماره‌كه له‌ناو پیستێری توند ده‌گری و به شێرعه‌لی ده‌لێ كوڕه یارمه‌تیم بده مارم گرتووه. شێرعه‌لیش به پێكه‌نینه‌وه ده‌لێ، كوڕه تۆ شه‌رم ناكه‌ی؟ خۆ هه‌ر تۆ مارت به‌ناو لاقانه‌وه نییه؟ شێرعه‌لی به سه‌عبه‌ت تێده‌گات و نازانێت، مه‌لا سۆفی به‌ڕاستیتی و خه‌ریكه له ترسان ڕوحی ده‌ربچیت. مه‌لا سۆفی به توندی به شێرعه‌لی ده‌لێ، كوڕه شێرۆ به‌ڕاستیمه، كاتی سه‌عبه‌ت نییه مار چووه‌ته ناو ڕانكم و له‌وانه‌یه پێمه‌وه بدات، یارمه‌تیم بده. شێرعه‌لیش كه ده‌زانی به‌ڕاستیه‌تی، پێیده‌لێ ماره‌كه به‌رمه‌ده و عه‌زیه‌تیشی مه‌ده نه‌وه‌ك پێته‌وه بدات، من دۆخینت ده‌كه‌مه‌وه و ڕانیت داده‌كه‌نم هه‌تا بتوانین بیكوژین. مه‌لا سۆفیش چاره‌ی نییه، خۆی ڕاده‌گری و شێرعه‌لی دۆخینی ده‌كاته‌وه و ڕانی و ده‌رپێی بنه‌وه‌ی به یه‌كه‌وه لێ داده‌كه‌نی و دایده‌كوتن و مار به‌رده‌بیته‌وه پێشیان و به به‌ردان وه‌رده‌گه‌ڕێنێ و ده‌یكوژن. مه‌لا سۆفی، هه‌موو گیانی ده‌له‌رزی، شێرعه‌لیش به‌رده‌وام پێیده‌لێ، ده‌بیخۆ، ئه‌وها دۆخینت ده‌كه‌مه‌وه و ده‌رپێت له‌پێ داده‌كه‌نم. ئه‌گه‌ر مه‌رد بای، لێنه‌ده‌گه‌ڕای دۆخینت بهینمه خوارێ. مه‌لا سۆفیی فه‌قیر ئیسڕاحه‌تی نامێنێ له‌ده‌ست شێرعه‌لی. له‌هه‌ر جێگایه‌ك له‌ناو خه‌لكی ده‌گاته مه‌لا سۆفی و سۆفی ده‌یه‌وێ قسه‌یه‌ك بكات، شێرعه‌لی یه‌كسه‌ر پێیده‌لێ، كوڕه قسان نه‌كه‌ی، ئه‌تو هه‌ر ئه‌وی كه ده‌رپێم لێت هینایه‌‌خوار. مه‌لا سۆفی كه‌سێكی زۆر ساده و ڕوخۆش و نه‌رم بو. زۆر كه‌م توڕه ده‌بو. هیچ وه‌لامیشی بۆ ته‌علیقی شێرعه‌لی نه‌بو. هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی ده‌گۆت، ئایی شێرۆ چۆن جێی داری خۆت له پشتی من كردۆته‌وه؟
شێرعه‌لی حه‌قی خۆی له‌سه‌ر كه‌س نه‌ده‌هێشته‌وه له ته‌علیق و قسه‌ی پێكه‌نیناویدا. شێرعه‌لی به ڕه‌سه‌ن هه‌ركی بو. له بانیقه‌برانیش هه‌نده‌ك مه‌ڕی هه‌بون. ڕۆژێك كه‌سێكی خه‌لكی دێگه‌له هه‌بو، ناوی سه‌لیم بو. كه‌سێكی زۆر باش بو و پیاوه‌تیی له‌سه‌ر منیش هه‌یه. ئه‌ویش شاره‌زای شێرعه‌لی بو. له گه‌رمای هاویندا، له به‌ینی بانیقه‌بران و گوندی ئه‌شكه‌وسه‌قا، هنده‌ك مه‌ڕ له شێرعه‌لی ده‌كڕی. كونه پردێك (جسر) له‌وێ ده‌بی، به شێرعه‌لی ده‌لێ، زۆر گه‌رمه، بڕۆ بابچینه به‌ر سێبه‌ری ئه‌و پرده، له‌وێ پاره‌كانت بژمێره. شێرعه‌لیش له‌گه‌لی ده‌ڕواو له‌ژێر پرده‌كه پاره ده‌ژمێرن و له كاتی ڕۆیشتندا، سه‌لیم به شێرعه‌لی ده‌لێ، ئه‌وها به پاره ده‌تهێنمه ژێر پردێ. شێرعه‌لی به‌و قسه مات ده‌بێت و هیچ وه‌لامی پێنادرێته‌وه، به‌لام ته‌علیقی سه‌لیمی له‌دلدا ده‌مێنێته‌وه. هه‌مان هاوینیش، هه‌لبژاردنی ته‌نفیزی و ته‌شریعیی كارتۆنیی عێڕاق ده‌ستی پێكرد. له‌و هه‌لبژاردنیدا، ئه‌و سۆفیانه‌ی له كۆمه‌لگای بانیقه‌بران نیشته‌جێ كرابون، هێشتان عه‌قلێكی زۆر كیوییان هه‌بو. بۆ‌یه زۆریان پێ شه‌رم بو ژنانیان بچنه مه‌كته‌ب و هه‌لبژاردن و هه‌ركارێكیتری مه‌ده‌نیانه. به‌هه‌رحال، خه‌لكانی خۆجێیی دێگه‌له و گونده‌كانی ئه‌و ناوچه، به ژن و زه‌لامه‌وه هاتبون بۆ ناحیه‌ی شۆڕش و له‌به‌ر ترینگی گه‌رما، نۆره‌یان گرتبو بۆ ده‌نگدان. سوڕه زیادتر له ٣٠٠ كه‌سی تێدایه و ئیشه‌كان زۆر به هێواشی ده‌ڕۆیشتن و خه‌لكانی ده‌نگده‌ر له گه‌رمان بێزار ببون. له‌و كاتیدا، شێرعه‌لی ته‌ماشا ده‌كات و ده‌بینیت، سه‌لیم له‌ناوه‌ندی قه‌له‌بالغیدا سوڕه‌ی گرتووه و ئاره‌قه له له‌شیدا دێته‌خوار و له گه‌رمان ڕه‌ش هه‌لگه‌ڕاوه. به‌ده‌نگێكی به‌رز پێیده‌لێ، ئێ سه‌لیم، خۆ ئه‌گه‌ر تۆ خێزانی من بایت، له‌مالێ به ئیسڕاحه‌ت داده‌نیشتی و چ پێویستی نه‌ده‌كرد، بۆ ده‌نگان له‌به‌ر ئه‌و ڕۆژه گه‌رمه ڕاوه‌ستی. سه‌لیم هیچ وه‌لامی پێنابێت و ڕاست سوڕه به‌جێ ده‌هێلی و له شه‌رمان ده‌ڕواته‌وه.
شێرعه‌لی هه‌رده‌م وه‌لامی بۆ هه‌ر پرسیارێك حازر بون. پێشی گونده‌كانمان تێك بدرێن و ڕاگوازرێین بۆ كۆمه‌لگاكانی ده‌شتی هه‌ولێر، مالی شێرعه‌لی له گوندی جۆرتی بو. مالیان ده‌كه‌وته سه‌ر ڕێگای ڕێبوارانی به‌ینی گونده‌كانی به‌نێ و ئه‌لموشێ. ڕۆژێك لێی میوان بوین، بانگی خێزانی كردو گۆتی، كچێ كا بۆمه نان و مانی بینه. خێزانیشی گۆتی، شێرۆ نان نانه، مان چییه؟ له‌سه‌ره‌خۆ گۆتی كچێ تو چتۆ نزانی؟ مان ژی پێخارنه. هه‌موومانی به پێكه‌نین هینا. به‌داخه‌وه شێرعه‌لی له ژیاندا نه‌ماوه. ڕوحی به‌هه‌شتی بێت.
به‌ڕێزان، له‌م نوسینه یاده‌وه‌ریه‌دا، ئه‌و كه‌سانه‌ی ناویان هاتووه، گشتیان مرۆڤی خانه‌دان، سه‌خاوه‌ت، ده‌رون پاك، ژیاندۆست و خودان ویژدان و كه‌ڕامه‌ت بون. كه‌سانی سه‌رناس و خۆشه‌ویست بون له‌ناو زۆربه‌ی دانیشتوانی بانیقه‌بران و ناحیه‌ی شۆڕشدا. كه‌سانێكی ڕوخۆش و قسه خۆش و شاد بون. له‌هه‌ر جێگایه‌كبان، گۆشه‌ی پێكه‌نین و دلخۆشی و ئارامییان به‌رپا ده‌كرد. سوپاس بۆ كاك واحید كه‌ریم كه وێنه‌ی كۆنی ڕه‌حمه‌تی، شێرعه‌لیی بۆ ناردم. وێنه‌ی مه‌لا سۆفی، خۆم چركاندومه له سالی ٢٠٠٠. به‌خته‌وه‌ری بۆ هه‌موو له‌یه‌ك ده‌خوازین.
