عومه‌ر حه‌مید له تیره‌ی سیدا، هۆزی (هه‌ركی) بۆ.
له سالی ١٩٧٨ حكومه‌تی عێڕاق زۆربه‌ی ناوچه‌ی برادۆستی (ته‌رحیل) كردن، واته ڕاگواستن بۆ كۆمه‌لگه زۆره‌ملێكان. له‌و ڕاگواستندا، گوایه حكومه‌ت قه‌ره‌بوی زه‌ره‌رمه‌ندیه‌كانیان ده‌كاته‌وه. هه‌ستان چه‌ند لێژنه‌یه‌كیان پێكهێنان و ناردن بۆ ئه‌وه‌ی گوندیان ناونوس بكه‌ن. به‌هۆی شكه‌سته‌یی و بێ ڕێگه و بانی زۆر زه‌حمه‌ت بو بۆ ئه‌و لێژنانه‌ی به‌كاری نوسینی زه‌ره‌رمه‌ندیه‌كان هه‌ستابون. ده‌بایه گوند به گوند به پێ و پێڕۆیان بگه‌ڕێن و گوندیان ناونوس بكه‌ن. گوندیانیش زۆربه‌یان زۆر ساده و سادق و ویژداندار بون. نه‌ك له نوسیندا زیاده‌ڕۆییان نه‌ده‌كرد، بگره، ڕه‌ز و په‌ز و خانی و پاگی خۆیشیان به ته‌واوی نه‌ده‌نوسین. زۆرێك هه‌ر بڕوایان به حكومه‌ت نه‌بو كه خه‌ساره‌تیان بداته‌وه. كه لێژنه ده‌گه‌یشته گوندێك، له یه‌ك جێگا داده‌نیشتن و ئاگادارییان ده‌دایه گوندیان و پێیانده‌گۆتن، بێن خۆیان ناونوس بكه‌ن ئه‌گینا مافیان ده‌سوتێت. ئێمه دو خانیین هه‌بون، یه‌كیان له‌ناو گوندی به‌نێ بو، ئه‌ویتریان له گه‌لیی سولكێ بو. ئه‌وه‌ی له گه‌لی بو، لێژنه و هێزی سه‌ربازیی تێكده‌ر ڕێیان نه‌كه‌وته ئه‌وێ و نه‌یانبینی. ئێمه‌یش هه‌ر باسی ئه‌و خانیمان نه‌كرد، هه‌ر وامانده‌زانی، كه ڕۆژێك دێت و ده‌گه‌ڕێینه‌وه سه‌ر خانییه‌كانمان و له ملك و كانیاوه‌كانمان دانابڕێین. دوای ته‌واو بونی ناو نوسین، هێزی سه‌ربازی ده‌ستی به‌هه‌ر جێگایه‌ك ڕاده‌گه‌یشت، كانیاوی بیرێزراوی سه‌دان ساله‌ی وێران ده‌كردن و پڕ ده‌كردنه‌وه، خانیه‌كانیان ده‌نه‌مێت ده‌كردن و ده‌ته‌قاندنه‌وه، ئاگریان له دارستان و باخچه و پوش و پاوانان به‌رده‌داو ده‌سوتاندن. دوای ئه‌و وێرانكاری و چۆل كردنی ناوچه‌كه، خه‌لكانی له‌گه‌ل سروشت ژیاوو دوور له قانونی توندو تیژ و ڕه‌گه‌زپه‌رستیان له كۆمه‌لگه زۆره‌ملێكان ئاخنین. زۆرینه‌ی گوندیان نه‌خوێنده‌وار و كۆله‌وار و دراوو قانون نه‌ناس بون و ناسنامه‌یان هه‌ر نه‌بون. هه‌ر كووه‌ك بێت، هه‌ر خێزانه‌و چه‌ند هزار دینارێكیان پێدرابو به‌ناوی خه‌ساره‌ت. ئێمه‌ی لادێی و شێوه ڕه‌وه‌ندیش، له ژیانی پێشترماندا، گیرفانمان بۆ پاره و پول به‌كار نه‌هێنابون، به‌لكو گیرفانه‌كانمان ته‌نها بۆ به‌ڕو و مازی و گیوز و گیوشك(گێوژ) و كێرد(چه‌قۆ) و چه‌قماق(چه‌خماخ) بون.
بۆیه نرخی پاره‌مان نه‌ده‌زانی و نه‌ك هه‌ر جامباز، كه‌سانی ئاسایی شاره‌كانیش ئه‌گه‌ر ویژدانیان زیندو نه‌بایه، ده‌یانتوانی له خشته‌مان به‌رن و پاره‌كانمان به‌ناوێك له‌ده‌ست ده‌ربهێنن و بیخۆن. حكومه‌ت هه‌ر یه‌كه‌و كارتێكی به‌ناوی عائێدون بۆ كردبوین، هه‌موو گه‌ڕان و گه‌شت و كاری هاتن و چونمان به‌و كارتی بو. هه‌موو چینه وه‌زیفه‌داره‌كانی حكومه‌تیش ئاگاداریان پێدرابو كه ڕێزمان لێبگرن هه‌تا كه‌وی ده‌بین و فێرده‌بین له‌گه‌ل قانون و ژیانی جیاوازی شاره‌كاندا بگونجێین. ئێمه‌ی له لادێ شاخاویه‌كان دابه‌زێندراو، نه قانونمان ده‌ناسی، نه خاوه‌نی هیچ ئه‌زموون و شاره‌زاییه‌كی ژیانی قانونی بوین، به‌لكو فه‌رمانی شێخمان پێ له هه‌موو قانون و ده‌وله‌ت گه‌وره‌تر و گرینگتر بو. كه پاره‌شمان له گیرفانی خۆماندا بینی، وه‌ك په‌ندی پێشینان ده‌لێ، (ئه‌وانه‌ی به گه‌وره‌یی فێری په‌لاو ده‌بن، له جیاتی ده‌م، پارو له‌بۆ چاویان ده‌به‌ن) هه‌ر بابا بو پاره جوانه‌كانی به تڕمبێلێكی شله خه‌جێ ئاسا ده‌دا و به‌بێ مۆله‌ت و به‌بێ قانونی ده‌یهاژوا. ئه‌و سه‌رده‌می بینای ئۆرزدیی هه‌ولێرێ نهۆمی سێیه‌م و چواره‌می بۆ زیاد ده‌كرا. به قه‌للابان تابوك و خشت له‌وێ داندرابون بۆ دیواره‌كانی ئۆرزدی. جاده‌ی به‌ینی ئۆرزدی و تاپۆش ته‌نها ڕووه‌و قه‌لات ده‌ڕۆیشت و یه‌ك خه‌ت بو. عومه‌ر حه‌مید كه هه‌ر به عه‌مێی حه‌میده گۆج ناودێر بو، پاره‌كانی بردبو، لاده‌یه‌كی جوڕنه‌ی ڕوسیی پێ كڕیبو، به‌بێ قانونی به‌و لاده ده‌ڕوات، پێچه‌وانه به‌و جاده‌ی به‌ینی ئۆرزدی و تاپۆدا له‌بن قه‌لاتێ به‌ره و ئۆرزدی دێته‌خوار و به‌رامبه‌ر ده‌رگه‌ی ئۆرزدی سه‌تا سه‌ت ناقانونی ڕایده‌گری. مرورێك هه‌ر سافیڕه‌ی بۆ لێده‌دات، عه‌مێ هه‌ر گوێی ناداتێ و ده‌یه‌وێ بڕوات بۆ ئۆرزدی. مرور به‌ناچاری له‌بۆی ده‌ڕوا و پێیده‌لێ، كاكه تۆ نازانی قانون شكێنی چییه؟ ئیجازه و سه‌نه‌ویم بده‌رێ؟ عه‌مێ له‌سه‌ره‌خۆ، ده‌لێ كاك مرور ئیجازه‌م نییه، ئۆتۆمبێلیشم تازه كڕیوه و سه‌نه‌ویم وه‌رنه‌گرتووه. به‌س لێره ڕامگرتووه، ده ده‌قه‌یتر له ئۆرزدی ده‌گه‌ڕێمه‌وه و ده‌ڕۆم. مرور كه ده‌زانی هیچی نییه، نه ئیجازه، نه سه‌نه‌وی، هه‌م پێچه‌وانه‌ش هاتووه و ناقانونی ڕاوه‌ستاوه، داوای لێده‌كات و پێیده‌لێت سویچی سه‌یاره‌كه‌تم بده‌رێ؟ عه‌مێش هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌و بیرو تێگه‌یشتنه‌یه كه زه‌مانی خۆی ده‌گۆترا، كه‌سێك بكوژرێ سه‌ربلندتره، نه‌وه‌ك له چه‌ك بكرێ. عه‌مێ سویچی سه‌یاره، وه‌ك چه‌ك ئه‌ژمار ده‌كات و پێیده‌لێ، سویچت ناده‌مێ. یه‌ك له مرور و یه‌ك له عه‌مێی، ده‌بێته شه‌ڕیان و عه‌مێ پڕ ده‌بێته مرور و ده‌یداته به‌ر كۆله مست و بێری مروری له جاده‌ی غلۆل ده‌بێته‌وه. مرور هه‌لدێت و هاوار بۆ مروره‌كانی تر ده‌بات. چوار پێنج مرورێكی تر له‌گه‌ل خۆی ده‌هێنی، كه عه‌مێ ده‌بینی ڕه‌وه مرورێك به‌ره و ڕوی دێن، خۆی ده‌گه‌ێنیته تابوكه‌كانی دیواری ئۆرزدیی پێده‌كرا، وه‌رده‌گه‌ڕێته مروره‌كان به تابوكان، یه‌ك مرور ناتوانێ تخونی بكه‌وێت. مروری ئه‌و كۆلانان گشتیان لێی كۆده‌بنه‌وه. عه‌ریفێكیان له‌ناودا ده‌بێت، كه به‌و شێوه ده‌یبینی، به مروره‌كان ده‌لێ، ئه‌و شوفێره سه‌رخۆشه، به قسه‌ی خۆش نه‌بێت، خۆی به‌ده‌سته‌وه نادات، ئێوه هه‌مووتان بكشێنه‌وه، من قسه‌ی له‌گه‌ل ده‌كه‌م. عه‌ریفه‌كه به قسه‌ی نه‌رم و خۆش لێی ده‌چێته پێش و پێیده‌لێ، براگیان، وه‌ره با قسه بكه‌ین، كێشه‌ت چییه له‌گه‌ل مروره‌كان؟ عه‌مێ، ده‌ماره گرژه‌كانی خاو ده‌بنه‌وه و دێته لای، له‌وكاتی په‌لاماری ده‌ده‌ن و قۆلبه‌ستی ده‌كه‌ن و ده‌یبه‌نه لای مدیر مرور، كه چیڕۆكه‌كه بۆ مدیر ده‌گێڕنه‌وه. مدیر لێیده‌پرسێ و ده‌لێ كوڕم، بۆچی له مرورت داوه و بێریه‌كه‌یت خستۆته خوار، نازانی، بێریی شورته، شه‌ڕه‌فی ده‌وله‌ته؟ عه‌مێ دێته وه‌لام و ده‌لێ قوربان ده‌زانی بۆچی لێیمدا؟ په‌نجه‌ره‌ی سه‌یاره‌م دابه‌زاندبو، گوێم له‌و مروره سه‌خیفه بو، گۆتی گو به شه‌ڕه‌فی ئه‌و ڕه‌ئیس و قانونه‌ی ته‌عویزی داوه‌ته ئه‌و مرۆڤه كێویانه. منیش بۆیه زۆر لێی توڕه بوم و لێیمدا، چۆن قسه‌ی ناشیرین به سه‌رۆك حه‌سه‌ن ئه‌لبه‌كر ده‌لێت؟ مدیر بانگی مروره‌كه ده‌كات و پێیده‌لێ، بۆ ئه‌و بێ ئه‌ده‌بیه‌ت كردووه و قسه‌ت به سه‌رۆكی هێژامان گۆتووه؟ مرور حاشا ده‌كات، به‌س عه‌مێ سوێند ده‌خوات و ده‌لێت، له‌سه‌ر هندێ لێیمدا، مدیر بڕوا به عه‌مێ ده‌كات و بڕیار ده‌دات، مرور قه‌تعه ڕاتب بكرێ، عه‌مێ،ش بۆ سێ ڕۆژان به‌ند بكرێ و سه‌یاره‌كه‌ی حێجز بكرێ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بێریی مروره‌كه‌ی خستۆته‌خوار و ڕێزی له شه‌ڕه‌فی ده‌وله‌ت نه‌گرتووه.
له‌و كاته‌ی ده‌یانه‌وێ عه‌مێ بۆ به‌ندیخانه به‌رن، عه‌مێ ده‌لێ، ئه‌ها، ته‌نها سه‌د دینارم له ماله‌وه هه‌بوو، ئه‌ویشم له‌ناو چه‌كمێزی سه‌یاره داناوه، هاتبوم له ئۆرزدی هنده‌ك شت بۆ ماله‌وه بكڕم، بمبه‌نه لای سه‌یاره‌كه‌م، پاره‌كانم ده‌ربهێنم. كه ده‌یبه‌نه لای سه‌یاره، چه‌كمێز ده‌كاته‌وه و یه‌كسه‌ر له قۆڕیان ده‌دا و ده‌یكاته گریه و هات و هاوار و ده‌لێ، ته‌نها ئه‌و سه‌د دیناره‌م له ماله‌وه هه‌بوو، ئه‌ویشم هێناوه شت بۆ ماله‌وه بكڕم، كه‌چی مروره‌كان لێیاندزیوم. خه‌به‌ر ده‌ده‌نه‌وه مدیر مرور، ئه‌ویش بڕیار ده‌دات، هه‌موو مروره‌كانی دائێره و گه‌ڕاجی حیجز كۆ ده‌كرێنه‌وه و گیرفانی تێكڕایان ده‌پشكنن، كه‌س سه‌د دیناری پێنابێت. عه‌مێش هه‌ر ده‌نالێنی و ده‌لۆرینی و ده‌لێ، پاره‌كانم ڕۆیشتن. مدیر ده‌لێ، كاكه ئه‌وه به‌لایه، چه‌ندی لێره بمێنێته‌وه، سه‌رئێشه‌ی زیادترمان بۆ دروست ده‌بێت، سه‌یاره‌كه‌ی وێده‌نه‌وه و لێیگه‌ڕێن بابڕوات. بانگی عه‌مێ ده‌كات و ده‌لێ، سه‌یاره‌ت وێده‌ده‌ینه‌وه و ئیزنت ده‌ده‌ین، بڕۆره‌وه، ئێمه‌یش چاودێری ده‌كه‌ین، به‌لكو بتوانین سه‌د دیناره‌كه‌ت بۆ بدۆزینه‌وه، یانیش له‌ناو دائێره‌ی مرور باروبوت بۆ ده‌كه‌ین و سه‌د دینارت بۆ كۆ ده‌كه‌ینه‌وه. به‌و شێوه عه‌مێ خۆی له به‌ندی مرور ڕزگار ده‌كات و ئۆتۆمبێله‌كه‌یشی له حیجز ده‌رده‌هێنی. به‌س نازانم داخوا پاشان پاره‌یان بۆی كۆكرده‌وه یان عه‌مێ دوای خۆده‌رباز كردن وازی له به‌دواداچون هێنا و نه‌یویست بكه‌وێته‌وه داوی مروره‌كان؟
عه‌مێ له ژیاندا ماوه و مالباتێكی سه‌رناسی سیدای هه‌ركین، به‌س ژیانیان هه‌ر له ناوچه‌ی برادۆست بووه هه‌تا ڕاگواستنی سالی ١٩٧٨. له‌پاش ڕاگواستنیش، هه‌ر له‌گه‌ل برادۆستان ماونه‌ته‌وه. حه‌میدی بابی عه‌مێ، كه‌سێكی سه‌رناس و ناودار بو، سۆفییه‌كی ته‌قوا دین و سه‌ر ڕاست بو، یادیان به‌خێر.
No comments:
Post a Comment