Monday, November 27, 2017

گێڕانه‌وه‌ سال ١٩٦٥

گێڕانهوه‌.
سال ١٩٦٥
ئێوارهكی زهردهپهڕ، حهمید میرۆمهر لهمالهوهنابێت
تهنها خهدیجهی هاوسهری و مندالههوردهوالهكانی لهژێر ساباتی ئاوارهییدا. به‌هۆی شهڕهنگێزیی بنه‌ماله‌ خۆپه‌رسته‌كانه‌وه‌، لهگۆڕهپانی ئهوبهری دیانادا
مندالێكی تهمهن چهند ڕۆژهلهباوهشی و خهریكی لایهلایهی مندالهكهیهتی. نزیكهی چوارد مندالی جیرانهكانی لهنزیك ساباتیان یاریی كهلانێ دهكهن و بێخهبهرن لهدهستی تاوانی خۆپهرستان.

ڕۆژ خهریكی نهخشاندنی زهدهپهڕی ئێوارهیه‌. 
لهناكاو گرمهی تۆپێك و دوان و دهیان و گرمو زرم نهبڕایه‌‌وه‌. چواردهمندالی كهلانێیان دهكرد، ههرچواردهیان قیمهكران و پارچهگۆشتیان بهساباتهكان و بهسهر عهرزدا پهرت بون و ڕوح دهرچون فڕكهیان بو

خهلكان گشتیان تێكقژان و ڕادهپهڕین بۆ كۆكردنهوهی پارچهگۆشتهكان و گرمهیترو ئهوانیش دهبونهپارچهكۆشتی بێ گیان. گرمهو بروسكی تۆپباران دانهبڕان و ڕۆژ خۆی شاردهوهو شهو و تاریكی بالی بهسهر دهشتی دیانادا كێشاو ڕۆناكایی بووهبروسكی تهقینهوهی گوللههاونان. لهو كاتهی ڕۆژ تیشكی زهردهپهڕی زێڕینی شاردنهوهههتا نیوهشهو داهات ١٣١ ژن و مندال لاشهیان هوردو قیمه‌ كران. سهدانیش بریندارو بێ هیمدادو یارمهتیدان خوێنیان لهبهرڕۆیشت. دوای نیوهشهو، خهلكانی مابون، گیان فیدایانهبهدوای لاشهی بهگیان و بێ گیاندا گهڕان و چهندهیان بۆ كرا، لاشهبێ گیانهكان خهرمان ئاسا كۆكرانهوه‌.

دیارهلهگهل گرمهی هاونی یهكهم، خهدیجهمندالهساواكهی لهباوهش دهگرێ و لهسابات ههلدێت بهرهو كهندالی خوار مالان. هاونێكیترو جهستهی خهدیجهلهناو كراسی ڕهشیدا تڕ تڕ دهبێت و یهك مهمكی ڕاستی خهدیجهبهساخی
دهمێنێتهوهو باقی هیچ پارچهی لهشی بهسهر یهكهوهنامێنێ و تارمایی ڕوحی شیرینی پهرت دهبێ و مندالهساواكهش، هندهك جهستهی ناسكی دهڕنجێ.

بۆ بهیانی زوو، حهمیدی هاوسهری خهدیجهبهنیازی خۆی بۆ مالهوهدهگهڕێتهوه‌. مال؟ مال تهنها خوێنی مهیی و تۆز و خۆلی تهقینهوهو بۆنی باروت و تاكهپێلاوو پنیهجلكی دڕاو لهشوێن ههوار ماون و خهدیجهو مندال بهچ سهر چونه؟ 
كهس نییهلێی بپرسێ و وهلام وهرگرێتهوه‌.  

ههر كێ دهبینێ، لهخۆی پهشوكاوترو سهرلێ شێواوتره‌. شوێن ههواری خالی بهجێ دههێلی و ڕو دهداتهتهكیهی حاجی محهمهدی لۆلانی لهناو مهكتهبێكدا لهدیانا. جهستهبێ ڕوحهكانی له‌وێ كۆكرابونه‌وه‌ دهپشكنی، لهناو كوژراوهكاندا نایاندۆزێتهوه‌. حهمید دهپرسێ و دهپرسێ، نهبهكوژراوی نهبهزیندویی، سۆراغی خهدیجهی هاوسهرو مندالهساواكهی دهست ناكهوێ. سهردانی خهستهخانهكانی دیانا دهكات، لهوێش سۆراغ نییه‌. دهگهڕێتهوهو بهناو ساباتهبۆن گرتوهكانی خوێن و باروتدا لهو سهر ههتا ئهوسهر، ههر ههوال و سۆراغ نابێت. دهچێتهوهشوێن ساباتهكهی خۆیان و خهیالی لهبۆ دێت و دهلێ، دهبێ لهئهسنای یهكهم هاون و كوژرانی چواردهمندال، ترسی ڕوح بهرهو دۆلی خوار دیانای نهبردبێت؟ 

ههنگاو بهههنگاو بهو كهندالیدا دل بهخورپهدهچێتهخوار. كاتێك شتێكی ڕهشی لهدۆلی خوارێ بهرچاو دهكهوێ و پهلهدهكات و خۆی بهو شتهڕا دهگهێنی. خودایهچی ببینی و چی ڕویداوهو چی ههیهحهمید نهههژێنی و ناخی نهسوتێنی؟ بهههردو چاوی زهق و پڕ لهئهسرینی خوێنین و ئاخو ئۆفهوهباوهش بهكراسی ڕهش و لهخوێندا ڕهق و دهق گرتودا دهكات و دهبینی لهڕۆژی پێشترهوهڕوحی خهدیجهمالئاوایی لهجهستهی پارچهكراوی كردوهو تهنها لاسینگی ڕاستی بهڕوتی ماوهتهوهو مندالهساواكهی دهمی لهمهمكی ڕاستی دایكی دایهو مهمكی بێڕوحی دایكی دهمژی و ژیرو بێدهنگ و ساخ، وهك بلێی ڕوحی دایكی ههر لهلایهلهیهیدا بوبێت و هیچی بهسهر نههاتبێت.

دیارهخهلكانێكیتر ئاگاداری نالهو هاوارو گریانی حهمید دهبن بهدیداری ئهو دیمهنهنهخوازراوو ڕوح بژێنهو بههانایهوهدهچن و بهزۆر مندالهكهی لێوهردهگرن و دهست دهكهن بهكۆكردنهوهی گۆشت و ئێسقانی خهدیجهی هاوسهری. حهمید لهقودرهتی دانیهمرگ بكرێ و ڕوح پۆلایینهو لهسینهیدا ههلنافڕێ و خوێن و دهمارهكانی گهرم و ڕوخساری سۆر ههلگهڕاوهو شتێك نییهئۆقرهی پێبگرێ و ئومێدێك نهما پێی بژیێ.

دو سێ مندالی پیاوری سێوی و خۆی لهههرسێكیان سێویتر بێی خهدیجهی هاوسهری. مندالی شیرهخۆری ساواش سهربار. خودایهسهبرو ههدار، چۆنت لێوهشاندین دهستی زۆردار، ئێستا من چیم، ژیان چۆنه، تاوانهتاوان، چۆن بژیم و نهبم بێزار؟

حهمید نهفرین دهكات و نازانێت بهرگهی كام ئازار بگرێت. ئازاری نهبونی، ئازاری زهبونی، ئازاری بێكهسی، ئازاری بێهاوسهری، ئازاری مندالی ساوای بێدایك، ئازاری بێمالی، ئازاری سێ مندالی فامداری بێ ئۆقڕهی سێوی، ئازاری ئاوارهیی دهستی عهقلی خێل، ئازاری زۆرداریی شێخ و ئاغا. نازانی لهبهر كام ئازار بنالێنی و نالین لهبهر كام برینی ناخ بكات و دادی بۆ كام دهرگای نهكراوهی دادپهروهری ببات

مرۆڤهخێرخوازهكان بههانایانهوهدێن بۆ یارمهتی تۆپباران كراوان و بهدو ڕۆژان جهستهی پاڕچهكراوو بێ ڕوح كراوی ١٣١ ژن و مندال ژێرگل كران و بریندارهكان گوازرانهوهبۆ خهستهخانهكانی ههولێرو مال و خێزانی دهروون وێران و چاو بهگریان ڕاگوازرانهوهبۆ ناو خاباتی كهلهكی یاسین ئاغا.

حهمید ئهوهندهگریابو، ئهوهندهلوراندیبو، ئیتر دهنگی دهرنهدهچو، تهنها لهنزیكهوهههست بهنوزهو خیسێنی سینهی ههلقرچاوی دهكراو لهبهر ئازاری دهروونی تێكشكاوی، شهو خهو نهدهچوهچاوانی. لای مرۆڤی ڕۆژههلاتی، گریان بۆ پیاو شهرمێكی گران و لهكهیهكی وێران بو، حهمید ناچار بو گریهی پهنگ خواردوی ناو ناخ و ههناسهكانی ئهو كاتانهههلڕێژی كهدهنگی لهگهل دهنگی مندالهساواكهی تێكههلاو بێت و كهس نهیبینێت. مندالی ساوای بێدایك لهبرسان بێدهنگ نهدهبو. بهیانی زوو، حهمید عهودال عهودال، مندالهكهی دهخستهسهر ههردو دهستهلهرزۆكهكانی و بهناو جیراناندا دهگهڕاو دهپاڕایهوه، داخوا چ ژنێكی خوایی مندال لهبهر دهستان، دهتوانێ مهمكی بخاتهدهمی مندالهساواكهی و تۆزێك حهوسهلهی بێت و حهمیدیش، لهناخ ههلقرچان داكاسێت.

مندالهكهدوای چهند مانگێك بهخێو كردنی ههجهمهرگی و دوور لهلایهلایهو ههناسهی پڕ سۆزی دایك، جهستهی زهعیف و بێهێز بوو بهرگهی ههلگرتنی ڕوحی شیرینی نهگرت و چنگهگۆشت و ئێسقانی لهتوربستانی باستام لهگهل چهندان مندالیتری بێدایك ژێرگل كران. حهمید مندالهسێویهكانیتری بهخێو كردن و مانگ و سالی بهسهردا تێپهڕین….

مرۆڤ بونهوهرێكی بهیارو بێعاره‌. پهروهردهی كۆمهلگاكانی ڕۆژههلاتی ناوین، پهروهردهیهكی ناههمواره‌. مندالهكانی حهمید گهیشتنهتهمهنی ههرزهیی. حهمید ههر وهك نهریتی ناتهندروستی كوردهواری، كچێكی خۆی بۆخۆی بهژن دایهوهو جارێكیتر ژیانی هاوسهریی پێك هینایهوه‌.
تێبینی:
ئهو هاون باران و تاوانانه‌ی باسم كردون، دهستی  داگریكهرانی تورك و فارس و عارهب نهبوو
ئهو تاوانه‌ی دهرحهق بهژن و مندالانی لاخهبهر ئه‌نجام دران، دهستی گلاوی هزری خێلهكیی كوردایهتی بو
بهلێ دهستی كوردایهتی بو بهسهرپهرشتی مهلا مستهفای بارزانی. بهلێ كوردایهتی بهو شێوهكراوهو لهسهر قهتل و عامی عهشیرهتهكانیتر بنیاتنراوه‌. 

خوێنهرانی بهڕێز: ئهو تاوانانهی بۆتان دهگێڕمهوه، لهسهر هیچ بیرو ڕاو غهرهزو عێنادی و بهربهرهكانێ نییه‌. تهنها دهمهوێ، مێژوومان بخوێنینهوهو بزانین كهخێل و بنهمالهیی، چهند كارهساتهبۆ سهر شارستانیهت و دادپهروهری. دهكرێ كهسانێك ههبن، زۆر ڕقیان لێم ههستێت لهسهر گێڕانهوهی ئهو ڕاستیانهكهبۆخۆم لهناویان بویمهو دهتوانم پهرتوكێكی قهبهلهسهر ئهو تاوانانهی دهستی كوردایهتی بنوسمهوه‌. گێڕانهوهی ئهو تاوانانهبۆ ناشیرین كردنی هیچ لاینێك نییهو پالپشتیی هیچ لایهنێكیتریش نییه‌. تهنها بهرچاو خستنهوهیهبۆ ئهوهی چینی تازهپێگهیشتومان بزانن كهئازادی خوازی و شارستانیهت و ژیانی تهبایی و یهكسانی و دادپهروهری ههرگیز بهمێشكی خێلهكی و بنهمالهیی و بهرژهوهندیی شهخسی دروست نابێت و ٢٦ سالی ڕابدوش گهواهیدهری بههێزهبۆ قسهكانم.




No comments:

Post a Comment