ژیانی گوندان.
له ته‌مه‌نی هه‌رزه‌یمدا
مالمان له‌دووری ئاوه‌دانی، له چۆله‌وانیدا،تاقه مال بوین، له خوار سولاغێكی هه‌لدێر و تاڤگه‌یه‌كی خوایی مه‌ترسیداردا ده‌ژیاین، به‌هۆی ئه‌و تاڤگه‌وه، ناوی جێیه‌كه‌مان سولكێ بو، سولكێ واتای تاڤگه ده‌دا، له‌و ناوچه شاخاوی و پڕ دار و به‌رددا، بسته خۆلێكیش نرخی خۆی هه‌بو و ده‌پارێزدرا و تێكنه‌ده‌درا، زه‌وی و ده‌ره‌دیه‌كی زۆرمان هه‌بوو له سولكێ. به یارمه‌تی و سۆزداریی گوندیانمان، هه‌ر له سولكێ هه‌تا ده‌گه‌یشته ڕوباری به‌ینی گونده‌كانی به‌نێ و شۆشنێ، پاوانمان بوو، ئه‌و پاوانمان له هه‌موو ڕه‌وه‌ند و گوندیانیش ده‌پاراست، كه وه‌رزی پاییز ئاوڕشێنی زه‌ویی ده‌كرد و له‌وه‌ڕی بژون له ده‌وره‌ی گوندان كه‌م ده‌بوو، ئێمه دانگه به دانگه بزنمان به‌رده‌دانه پاوانه‌كه‌مان.
ناوچه‌كه چیایی و دارستان و ته‌لان بوو، زه‌ویی كێلان و به‌رهه‌مداری كه‌م بون، بۆیه هه‌ول ده‌درا خانوو له‌و جێگایا‌نه دروست بكه‌ن كه زهویهكان تێكنه‌دات. ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ی زهویهكان نه‌كه‌ونه به‌ر پێواری مال و مالات. باوكمان پێش كۆچی دوایی، خانووێكی دامه‌زراند له جێگایه‌كی به‌رته‌لان و به‌رده‌لاندا، بناغه‌ی خانووه‌كه‌ی له‌و ده‌و ئاوه‌دا لێدا كه له تاڤگه یان بلێین سولاغ ده‌هاته‌خوار، له وه‌رزی بهاردا كه گواله‌هه‌وری ڕه‌ش و تاری و توڕه په‌یدا ده‌بون و خوای سروشت چه‌قماق (چه‌خماخ)ی بروسكی لێده‌دان و گرمه‌و زرمه‌ی ڕێیه ڕۆژێك ده‌ڕۆیشت و تاله‌رزه‌ی ده‌هێنا زه‌وی، تاڤگه‌كه یه‌ك ڕوباری ئاوی له‌به‌رزایی زیادتر له چوار سه‌د متر فڕێ ده‌دایه‌خوار و په‌رت بون و به‌ر هه‌وا كه‌وتنی ئاوی شێلو، كه‌سك و سۆری دروست ده‌كرد و دۆلی به‌ڕۆخ خانووماندا ده‌چووه‌خوار، لرفه و هاڕه‌ی شیپه‌لی ئاوی لێ هه‌لده‌ستا، پردۆكه‌كی بچوكمان هه‌بو له‌ته‌نیشت خانوو، ئاوه‌كه هینده بۆش ده‌بوو، پرده‌كه‌ی ڕاده‌مالی و ئه‌وبه‌ری ئاوه‌كه‌مان لێ ده‌بووه سنوری به‌ینی زه‌رد و سه‌وزی كوردایه‌تیی دێگه‌له و كه‌س نه‌یده‌توانی لێیده‌رباز بێت.
كه ئاو زۆر بۆش ده‌بو، خانووه‌كه‌مان ده‌زایه‌وه، زانه‌وه‌ی خانوو واته ئاو له‌ناو خانوو هه‌لده‌قولێ و ژوورێ ده‌بیته كانیاو. له‌بیرمه جارێك باران بو، ئێمه‌یش ڕۆژانه به كاری مه‌ڕداری و جۆتیاریه‌وه هیلاك ده‌بوین و له‌خوامان ده‌ویست، وه‌رگه‌ڕێینه سه‌ر جێگاو خه‌و ده‌یبردینه‌وه. شه‌و نوستین، كاتێك له‌بیره‌خه‌ودا هه‌ستم به ته‌ڕایه‌تیی ته‌نیشتم كرد و ورده ورده بیرم ده‌كرده‌وه و ده‌مگۆت، ده‌بێ به‌خۆمدا میستبێت؟ خه‌و به‌رینه‌دابوم و هه‌ستی ته‌ڕبونیش هه‌ر زێده‌تر ده‌بو، كاتێك ته‌واو به‌خه‌به‌ر هاتم و بلند بوم، سوڕكی ئاوێم لێ ده‌هاتنه خوار، كه لێفه‌و ڕایه‌خم ده‌ستدانێ، له‌به‌ر ئاو هه‌لچنینه خۆیان، پێم بلند نه‌كران، به‌‌په‌له به‌زیم فانۆسم پێكرد، كه ڕۆناكایی فانۆسم دایه ناوكۆی خانوو، ئاو مه‌نجی دابویه‌وه. هه‌رچه‌نده ده‌وره‌ی خانوومان كردبووه خه‌ندڕ و یه‌ك چۆك كوورمان كردبوو، به‌س ئاو وه‌ك شێره‌ی خوایی، له‌ناوه‌ندی ناوكۆی مالێی هه‌لده‌دا و چك نه‌ده‌بو، ناچار بووین ئه‌و جێگایانه‌ی ئاوی تێده‌زا، هه‌موویمان ده‌كرده جۆگه‌و كۆمان ده‌كردنه‌وه سه‌ر یه‌ك جۆگه‌و به‌بن بنه‌ده‌ری ده‌رگادا هه‌لمان ده‌به‌ستی بۆ ده‌ره‌وه‌و سه‌ر جۆگاكانمان ته‌خته‌دار ده‌كرد هه‌تا بتوانین له‌سه‌ری دانیشین و بنوین.
ئێمه‌ی منداله جۆتیار و گوندیی ئه‌و سه‌رده‌م جل و به‌رگی نوستن و كه‌شخه و كاركردنمان هه‌ر یه‌ك جل و به‌رگ بو، هه‌تا ته‌واو قڕێژی ده‌بون یان ده‌دڕان، هه‌ر ئه‌و ده‌سته جلكمان له‌به‌ر‌دا ده‌بون. جار هه‌بو كلاوو جه‌مه‌دانیمان ئه‌وه‌نده خڕو پڕ و توند ده‌به‌ستن، كه شه‌وان ده‌چوینه سه‌ر جێگای نوستن، له‌ته‌نیشت خۆمان داده‌نان و به‌یانی له‌سه‌رمان ده‌نانه‌وه و به حه‌فته خراپ نه‌ده‌بون. هه‌رده‌میش پێش هه‌موو جێگا، پشته‌ستو (پشتمل)ی كراسمان ده‌دڕا، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هند ئاره‌قه‌مان ده‌كرد، پشته‌ستوی كراسی له‌به‌ر ئاره‌قه و قڕێژ گرتن ڕه‌ق ده‌بوو ده‌دڕا. زۆربه‌ی جارانیش كورته‌ك و شالواری دڕاومان پنی ده‌كردنه‌وه و له‌به‌رمان ده‌كردنه‌وه، پێلاویشمان قیڕ و لاستیك بون، هه‌روه‌ختی ده‌دڕان و هه‌لده‌پسان، بستۆكه ئاسنێكی ته‌نكمان ده‌هێنا و له‌ناو ئاگر سۆرمان ده‌كرده‌وه، پنیه لاستیكه‌كمان به‌و بستۆكی سۆر كراوه، ده‌تاوانده‌وه سه‌ر جێگای هه‌لپساو و پنیمان ده‌كرده‌وه. به‌هۆی ئه‌وه‌ی ناوچه‌كه‌مان گشتی دار و دره‌خت و په‌رچ و دڕك و به‌ردو لات و بستی بو، به‌رگ و پێلاو خۆیان له‌به‌ر نه‌ده‌گرت و پێیانڕانه‌ده‌گه‌یشتین، ڕێگای كاروان و شاره‌كانیشمان لێ دوور بوون، له‌كاتی پێویست نه‌ده‌گه‌یشتینه دوكان و بازاڕان، بۆیه ناچار بووین كه ده‌دڕان، پنیان بكه‌ینه‌وه. ئه‌و پێلاوانه‌ی ته‌واو له‌كه‌لك ده‌كه‌وتن، ئه‌وانیش فڕێ نه‌ده‌دران و بۆ پنی كردنی ئه‌وانیتر به‌كار ده‌هاتنه‌وه. گۆریه‌ی به‌نك و پێچك و ساقه و به‌له‌ك پێچ،مان هه‌بوون بۆ زستانان، گۆریه‌ی به‌نكی نه‌خشێندراو دروست ده‌كران، جار هه‌بوو دایكانمان گۆریه و ساقه‌ی له یه‌ك ڕه‌نگ و نه‌خشیان بۆ ده‌چنین و به شێوه گولداریه‌كی زۆر نایاب و جوان بون، كه‌یفمان پێیان ده‌هات، هه‌تا ئێستایش دوو جۆته گۆریه‌ی به‌نكی ده‌ست چنی دایكمم بۆ یادكاری هه‌لگرتوونه، هه‌رچه‌نده گۆریه‌كان له‌پێ كراون و دڕاون، به‌لام بۆنی ده‌سته پیرۆزه‌كانی دایكمیان لێدێ و به‌گه‌وره‌ترین یادگاریان ده‌زانم. مێژووی چنینی ئه‌و گۆریانه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ زیادتر له‌چل سال پێشی ئێستا. مێژووی له‌دایك بونی دایكم، ناوه‌ڕاستی سالانی ١٩٣٠كان بووه، له‌كۆڕه‌وی سالی ١٩٩١ به‌ده‌م هه‌لاتنه‌وه له برسان و ترسان و سه‌رماو هیلاكه‌تیدا نه‌خۆش كه‌وتوو گیانی شیرینی سپارد، له‌و ڕۆژیه‌وه خۆم و خوشك و براكانم به‌سێوی ماینه‌وه. خوێنی دایكان و باوكانیشمان بووه بۆڕیه نه‌فت و بازرگانه‌كانی خوێن گواستیاننه‌وه بۆ بانق و كۆگاكانیان.
گۆریه‌ی پێچك له‌و خوریه دروست ده‌كران كه گرێ و پرتكی له‌به‌ر مایه‌وه بوون، زۆر باش نه‌بوون بۆ گۆریه‌ی جوان و تاتی و نه‌مه‌د و كه‌په‌ن و په‌سته‌ك به‌كار نه‌ده‌هات، گۆریه و ساقه‌ی له پێچك دروست ده‌كران، زۆر ناشیرین و ناڕێك بوون، به‌لام گه‌رم و قه‌ییم و توند بوون بۆ زستانان.
بابه‌تی گوندانم زۆرن، به‌لام لێره‌وه ده‌یبڕمه‌وه بۆ ئه‌وه‌ی درێژ نه‌بێت و هیلاكتان نه‌كه‌م.
No comments:
Post a Comment