Sunday, February 27, 2022

یازده‌ی ئاذاری ١٩٧٠ (١٥)

لەو گوندانە ماینەوە هەتا 11 ئاذاری١٩٧٠. لە سالی ١٩٧٠ لە هەموو ئەو دەشت و شار و شارۆچکانه‌دا دەست کرا بە شیعاری (هەتا دونیا دونیایە، کورد و عارەب برایە). وە‌هام بیست له‌ده‌می سۆفییه‌كانی ته‌كیه‌ی شێخ ڕه‌شید لۆلانی و گۆتیان،” دوای بڕیاری ١١ی ئاذار، حاجی محەمەدی شێخ ڕەشید لۆلانی کە بڕیاربەدەستی هەموو سۆفییەکان و زۆرینەی هۆزی برادۆست بوو، سه‌ردانی به‌غدای پایتەختی كردبوو بۆ ئه‌وه‌ی له‌گه‌ل سه‌ركردایه‌تیی حكومه‌تی عێڕاق قسه‌بكات و بزانێ له‌دوای ١١ی ئاذار و وه‌ستانی شه‌ڕ له‌به‌ینی ده‌وله‌تی عێڕاق و مه‌لا مسته‌فای بارزانی، چاره‌نوسی ئه‌و برادۆستانه ‌چی ده‌بێت كه‌فرسانن و چه‌كی حكومه‌تیان به‌شانه‌وه‌یه ‌و چه‌ندین ساله‌ ده‌ربه‌ده‌ر و ئاواره‌ی ده‌ستی بنه‌ماله‌ی بارزانین. چه‌كدارانی ژێر كۆنتڕۆلی مه‌لا مسته‌فا بارزانی به‌دوژمنی  سه‌رسه‌ختی خۆیانیان ده‌زانن. گۆتیان پێشتر هه‌ر كاتی حاجی محه‌مه‌د و ئاغاواتی برادۆستیان ویستیانبا، ده‌یانتوانی له‌گه‌ل سه‌رۆكایه‌تیی عێڕاق یه‌كتر ببینن.

به‌لام له‌و سه‌ردانه‌ی حاجی محه‌مه‌د و دوای یازده‌ی ئاذار بۆ به‌غدا، زیادتر له‌حه‌فته‌یه‌ك له‌چاوه‌ڕوانی دابوو كه‌چاوی به‌سه‌رۆكایه‌تیی حكومه‌ت یان كاربه‌ده‌سته‌ بالاكان بكه‌وێ، كه‌چی نه‌چاوی پێیان كه‌وت، نه‌هیچ نه‌تیجەشی پێ وه‌رگیرایەوە ده‌رباره‌ی چاره‌نوسیان. به‌ناچاری گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ هه‌ولێرێ و له‌گه‌ل چەند کەسێكی بڕواپێکراوی خۆی چون بۆ گەلیی حاجی ئۆمەران بۆ ئەوەی بە تەنازول کردنەوە سەردانی مەلا مستەفای بارزانی بکەن.  وەک باسیان دەکرد، مەلا مستەفا ئەو کاتی لە داروسەلام دادەنیشت. (داروسەلام دەکەوێتە دەڤەری بالەکایەتی). وه‌ك له‌سۆفیه‌كانم بیسته‌وه‌، گۆتیان کە حاجی محەمەد گەیشتبووە بازگەی داروسەلامێ، پەیوەندییان بە مەلا مستەفاوە کردبوو و پێیان گۆتبوو حاجی محەمەدی شێخ ڕەشید لۆلانی لێرەیە بۆ سەردانی ئێوە هاتووە. مەلا مستەفایش پێیگوتبون، ڕایگرن هەتا خۆم دێمە وێندەرێ. ئیدی مەلا مستەفا هاتبووە بازگە و لەوێندەرێ لەگەل حاجی محەمەد یەکتریان بینی بوو و بە یەکەوە چوبونەوە بۆ جێی دانیشتنیان. گۆتیان ”مه‌لا مسته‌فا له‌ حاجی محه‌مه‌د لۆلانیی پرسی و گۆتی، ئێمه ‌له ‌مێژه ‌دوژمنین، چۆن هاتویت بۆ سه‌ردانم“؟ گۆتیان حاجی محه‌مه‌د وه‌لامی دایه‌وه ‌و گۆتی، ”ئێمه‌خوێنێكی زۆرمان له‌به‌ین ڕژاوه‌، به‌س من هاتوم و ئاماده‌م، سه‌رم ببڕه‌و سۆفیه‌كان به‌تایبه‌تی و برادۆستان به‌گشتی عه‌فوو بكه‌و دوژمنداریی پێشتر له‌بیر خۆت و خه‌لكیش به‌ره‌وه‌“. گۆتیان مەلا مسترفا پێیگۆتبوو ”بەڕێزتان هەر سەرۆک عەشیرەتی برادۆستن و دەگەڕێنەوە بۆ لۆلان و  گوندیانیش هەرکەس بۆ سەر ملک و مالی خۆیان.ئیدی لەوێڕا مەلا مستەفا بارزانی بڕیاری دا کە ڕێگا بە هۆزی برادۆست بدرێت و بگەڕێنەوە بۆ ناوچەکانیان و دەست بە ئاوەدانکردنەوەی گوندەکانیان بکەن و زیادتر درێژە بە شەڕی عەشائێری نەدرێ. هەر ئەوتۆ بڕیار درابوو کە بەهۆی ئاژاوەی پێشوترەوە جیاوازی لە بەینی هیچ کەسێکدا نەکرێ. 

سه‌رجه‌م سۆفی و چه‌كداره‌كانی برادۆست چاوه‌ڕوانی گه‌ڕانه‌وه‌ و فەرمانی حاجی محه‌مه‌د،یان ده‌كرد. دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی له‌سه‌ردانیكردنی مه‌لا مسته‌فا بارزانی، خه‌به‌ریان دایه ‌تێكڕای ئاواره‌كانی برادۆست و پێیان گۆتن،” ته‌واو، شه‌ڕی خێله‌كیی به‌ینی بارزانی و برادۆستیان كۆتایی هات و مه‌لا مسته‌فا فه‌رمانی داوه‌ كه‌ هه‌رچی ئاواره‌یه ‌بگه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر زه‌وی و زاری خۆی و جیاوازی له‌به‌ینی هیچ هۆز و تیره ‌و كه‌سه‌كاندا نەكرێ. ئه‌وه‌بوو، سه‌رجه‌م چه‌كه‌كانی حكومه‌ت ته‌سلیم كرانه‌وه‌. زۆرێک چەکی تایبەتی خۆیان هەبون، بێجگە لەوان خەلکانیدی به‌بێ چه‌كی كه‌وتنه‌خۆ ئاماده‌كردن و باروبارگه ‌تێكنان بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ به‌ره‌و ناوچه‌كانیان. وەک لە بابەتەکانی پێشوتردا باسمان کردووە. هەر لە سالی ١٩٥٩ هەتا سالی ١٩٧٠ گوندەکانی برادۆستان چۆل و بێخاوەن و وێرانە بون. لەو یازدە سالاندا، خەلکانێکی لاییدە و مەڕدار هاتبونە سەر هندەک گوندان و خانی و بەریان لەسەر زەوی و دەرەدیەکانی گوندیان دامەزراندبون و زۆربەی زەویە بە پیت و بەرەکەتەکانیان کردبونە دەرهۆل و پێواری مەڕ و مالات.

ئیدی کە گەڕاینەوە، کێشە لەبەینی گوندیانی ڕەسەن و ئەو مالە لاییدانەی مەڕدار لەسەر زەوی و زار بەرپا بوو.

بەڕێزانی خوێنەر وەک زۆربەمان دەزانین چینی خۆپەرستی بەناو شێخ و ئاغاو بەگ و گەدا، ئەوەندە لەخۆڕازی و لوتبەرز و خۆپەرستن، هیچ کات نەیانتوانیوە لەگەل ڕەعیەت و تابعەکانیان شەفاف و ڕاستگۆ و سادە بن. بۆیە ئەو گێڕانەوانەم تەنها وەرگیراوە لە دەمی سۆفیەکان و قسەی لابەلا. چونکی نە مەلا مستەفا بارزانی لەخۆی دەگرت ئەو جۆرە پەیوەندییانە بۆ ڕایگشتی باس بکات، نە شێخ و ئاغاواتی برادۆستان و عەشیرەتەکانیدیش لەخۆیان دەگرت بێنە ناو خەلکانی ئاسایی و باسی سەردان و دانیشتن و گفتوگۆ و تێکگەیشتن و تێکنەگەیشتنەکانیان ڕاستگۆیانە بۆ خەلک باس بکەن. نە کەسانێکی ناخ پاک و بێلایەنیش دەیانتوانی گفتوگۆکانیان بۆ ڕایگشتی بگوازنەوە. بۆیە ناچارین بەپێی باسکردنی خەلکان شتەکان داڕێژینەوە.

برایەکی خۆشەویست وێنەی داروسەلامی بۆ ناردوم، سپاسی دەکەین.

بابەتەکان درێژەیان دەبێت و بەردەوام دەبین.

1 comment: